Synagogue

Moses Goldsmidt kreeg in 1732 niet alleen toestemming de bank van lening aan de Poelestraat te pachten, ook werd hij ‘gepermitteert om binnen sijn huijs sijne godtsdienst volgens Joodse manier onverhindert te mogen oeffenen’. Toen het in de leenbank wat al te vol werd, huurde de snel groeiende gemeenschap een huis in de Gelkingestraat, maar ook dat bleef behelpen. Pas in 1754 mochten de Joden, nadat zij zich voor ƒ 15.000 garant hadden gesteld, een eigen gebouw laten neerzetten in de Folkingestraat. ‘Met ongemeen veel plegtigheyd en vrolykheyd onder eene groote menigte van aanschouweren’ nam rabbijn Isaacq Joseph Cohen op 20 augustus 1756 de synagoge in gebruik. Tot 1905 zou de Joodse Gemeente er haar godsdienstoefeningen houden., Doordat de Joodse gemeenschap in de 19e eeuw ongeveer vervijfvoudigd was, werd besloten architect Tjeerd Kuipers een nieuwe synagoge te laten tekenen. Kuipers had al heel wat kerken ontworpen, waaronder de Zuiderkerk aan de Stationsstraat, maar synagoges waren hem vreemd. Hij moest voor z’n ontwerp terugvallen op zijn ruime kennis van de Europese bouwkunst. Als grondplan koos hij de langgerekte zaal, zijbeuken, zijarmen en absisboog van de Romeinse basilica. Uit de Romaanse en Gotische bouwstijl haalde Kuipers de twee westtorens, maar hij gaf ze Spaans-Moorse koepeldaken mee., Voor vensters en tegelwanden liet hij zich leiden door de Jugendstil. Het enige Joodse in het ontwerp zijn mogelijk de zuilengangen, die geïnspireerd lijken op de Synagoge van Toledo. Hoewel het allemaal goedkoop moest, leverde Kuipers in 1906 toch een ‘rijk gebouw’ af. , Nadat de Duitsers in 1942 het grootste deel van de 3000 Groninger Joden hadden weggevoerd, maakten zij de synagoge tot opslagplaats. De kleine groep Joden die na de oorlog terugkeerde, had genoeg aan de vroegere Jeugdsynagoge in de Folkingedwarsstraat. De grote synagoge werd in 1952 verkocht aan een stomerij/ververij. Financiële problemen dwongen dit bedrijf in 1973 het inmiddels zwaargehavende pand weer te verkopen. , De in 1975 opgerichtte ‘Stichting Folkingestraat Synagoge’ heeft in samenwerking met de gemeente en de provincie Groningen het gebouw gerestaureerd. In 1981 werd een gedeelte ervan opnieuw tot synagoge gewijd en mede als expositieruimte in gebruik genomes.,