Provinciehuis / Provincial House

Na het verdrijven van de Spanjaarden in 1594 werden ‘Stad en Ommelanden’ één provincie en werd bij ‘tractaat’ bepaald dat ‘gheen ander religie’ dan de gereformeerde ‘geëxerceert’ mocht worden. De Oost-Fries Ubbo Emmius werd aangetrokken om de ‘ehrmaels wijtt beromeder’, maar inmiddels ‘gantzlick vervallen’, St. Maartensschool nieuw leven in te blazen. Hij verkaste de school naar het in beslag genomen Franciskaner klooster op de plaats van de huidige Universiteitsbibliotheek. , En het oude schoolgebouw werd door het nog jonge gewest met bouwmaterialen uit gesloopte kloosters verbouwd en verfraaid. Op 16 juni 1602 werd de Statenzaal in gebruik genomen en de bouwmeester kreeg als dank een nieuwe mantel cadeau. In 1635 werd er nog wat bijgebouwd., Om de Staten enig cachet te geven stonden er tijdens de zittingen aan weerszijden van de toegangspoort schildwachten. De Gedeputeerden, die op zolder vergaderden, moesten het tot 1675 echter met één wacht doen. Nadien hadden ook zij er overdag twee en was er alleen ’s nachts nog sprake van een enkele wacht. In 1748 werden deze soldaten op de proef gesteld door woedende boeren die het Provinciehuis bestormden en bezetten. Toen de rust weerkeerde, was ‘genoegsaaem’ te zien ‘dat daar de hollende woede geregeerd had’. , Aanvankelijk werd het gebouw alleen tijdens vergaderingen gebruikt. Dit veranderde door de aanname van de Provinciale Wet in 1850 en de oprichting van de Provinciale Waterstaat vijftien jaar later. Genoemde dienst was niet alleen verantwoordelijk voor een forse groei van het ambtenarenapparaat maar ook voor nieuwbouw. Een oud torentje, de bijgebouwen van 1635, een aangrenzende school en een woonhuis moesten wijken voor het ‘waterstaatgebouw’ van 1870. Veertig jaar later was het in ‘suikerbakkerstijl’ opgetrokken gebouw echter al hopeloos verouderd en slooprijp. Omdat ook de gemeentelijke panden tussen de St. Jans-straat en De Snor tegen de vlakte mochten, kon rijks-bouwkundige Vrijman een groot nieuw complex ontwerpen. Hij koos voor een stijl die aansloot bij de uit 1559 daterende renaissancegevel van de portierswoning, afkomstig van het gesloopte Cardinaalshuis in de Oude Kijk in ‘t Jatstraat. In 1917 werd het nieuwe Provinciehuis in gebruik genomen en in 1922 volgde het rijksarchief aan de St. Jansstraat.,