Aan de Laak / At the Border Water

De plaats waar de Diepstraat in de rivier de Maas eindigt werd vroeger 'de Laak' genoemd. 'Laak' (grenswater) refereert hier aan het drassig overgangsgebied tussen de vaste oever en de Maas. Tegenwoordig is hier het gemotoriseerde voetveer Eijsden-Ternaaien in de vaart, vroeger deed daar de sloeproeier zijn werk om de mensen over de Maas te zetten. Ter zijde van de Laak, stroomafwaarts, ligt het Bat. Dit toponiem voor aanlegplaats of kade is zeer oud en wijst de plaats aan waar schepen voor anker gingen om te worden gelost of geladen. Archeologisch onderzoek heeft uitgewezen dat reeds in de Middeleeuwen in deze omgeving gebouwen hebben gestaan die in verband kunnen worden gebracht met de Maasvaart. Het betreft pakhuizen en handelshuizen en waarschijnlijk een of meer scheepswerven voor de bouw en het onderhoud van schepen. De huidige stenen kade werd in de 19e eeuw aangelegd, daarvoor was er waarschijnlijk een keerwand van hout geplaatst., Schippers die de kost verdienden met het vervoer van vracht over de Maas werden Maasschippers genoemd. Een Maasschipper moest de beschikking hebben over een ‘coppelije’ bestaande uit een vrachtschip met een verblijfsruimte, een lichter (vaartuig met geringe diepgang voor transport bij ondiep water) en een pontje voor het vervoer van de jaagpaarden. Het vaargebied van Maasschippers reikte van voorbij Mézières in Frankrijk tot in Dordrecht op Nederlands grondgebied. Dordrecht vervulde hierbij een belangrijke rol omdat deze stad in 1299 het stapelrecht had gekregen. Dit betekende dat kooplieden en schippers verplicht waren hun handelswaar (in eerste instantie wijn, hout en graan) in Dordrecht op de markt aan te bieden, vóór dat anderen hun slag konden slaan. Hierdoor ontstond een bijzondere relatie tussen Eijsden en Dordrecht. Tal van Eijsdense families van Maasschippers, zoals Walpot, Petermans, Nolens en Morrees, hebben daardoor in beide plaatsen verwanten. Afhankelijk van hun vracht deden de Maasschippers tussenliggende handelsnederzettingen aan, zoals bijvoorbeeld Hoei, Namen, Luik, Eijsden, Maastricht, Roermond, Venlo, Grave, Maasbommel en Gorcum. In al deze plaatsen moest tol worden betaald, tenzij men vrijstelling had. In Eijsden werd tol geheven door de heer van Eijsden. De vracht die de Maasschippers vervoerden was zeer divers: kersen, peren, appels, amandelen, graan, bieten, gedroogd spek, vis, lever, traan, zout, kaas, rijst, boerderijdieren (paarden, koeien, ganzen), maar ook steenkool, ertsen, spijkers, kalk, ijzer, wol, laken en andere stoffen en bouwmaterialen zoals Namense steen, haardstenen, kalk en hout. Kortom, zowat alles waar vraag naar was., Op het einde van de 18e eeuw was de Maasvaart nagenoeg volledig tot stilstand gekomen. Door verslibbing van de vaargeulen, de toename van het transport van goederen over land, de hoge toltarieven en de te betalen douaneaccijnzen was de Maasvaart niet meer concurrerend. De schepen werden uit de vaart genomen, het verval van de Maasvaart was volledig. Hier en daar bleef een enkel vaartuig als marktschip in de vaart. Marktschepen vervoerden op vaste dagen en tijdstippen personen en goederen tussen bij elkaar gelegen plaatsen zoals Eijsden- Maastricht en Maastricht-Luik. Maar ook deze vorm van transport was geen lang leven meer beschoren. Wat rest van het Maasschippersverleden in Eijsden is de kademuur, enige door schippers bewoonde huizen en de verering van Sint-Nicolaas, patroonheilige van schippers, vissers en kooplieden, die in het Eijsdense buurtschap Caestert een kapel was toegewijd.,